Uppi í dalnum fyrir ofan sundlaugina á Seyðisfirði voru tvö tröll að prakkarast í hraunsandinum.

„Leikum leik veranna. Gerum ráð fyrir að börn þessara vera leiki sér í sandkassa, rífist, steli leikföngum hvers annars, lumbri hvert á öðru og blandi sandkökurnar sínar með vatni sem gerir sandkassann ónothæfan til leikja þar sem hann verður fljótlega fullur af drullu,“ sagði annað tröllið og henti nokkrum litlum gjallmolum í sandinn. „Sjáðu, þarna birtist skyndilega á töflu róluvallarins texti eins og ósýnileg hönd hafi skrifað hann: „Þú skalt ekki blanda vatni við sandkökur í sandkassanum og ekki slást. Fara skaltu eftir þessum reglum,“ og þar sem börnin eru ennþá ólæs, les eigandi róluvallarins þetta fyrir þau. – Núna fer hann. – Sjáðu, þarna kemur umsjónarmaður.“

„Allt í lagi,“ sagði hitt tröllið og tók þar með þátt í leiknum og setti einn stóran gjallmola við hlið mörgu, litlu gjallmolanna: „Flestir hætta að drullumalla og slást. En það á bara við um flesta, ekki alla. Það þýðir að þeim verður ekki aðeins refsað af hinum heldur líka af umsjónarmanninum. Þó þau rífist ekki lengur um málið, berja þau afbrotamanninn þeim mun harðar þar sem hann hefur ekki aðeins blandað sandkökurnar sínar með vatni heldur einnig hunsað eina regluna með gjörðum sínum.“

„Það má ekki horfa framhjá því. Hins vegar hefur nokkur friður komist á í sandkassanum, börnunum til mikillar gleði. Þau eru sem sagt þegar byrjuð að gera greinarmun. Það þarf samt að leiðrétta það að börnin og þar með umsjónarmaðurinn geti hunsað annað boðorðið vegna þess að einhver hefur brotið fyrsta boðorðið, finnst þér það ekki? Gerum þá ráð fyrir að á töflunni á róluvellinum birtist skyndilega texti eins og hann hafi verið skrifaður af ósýnilegri hönd: „Hugsaðu um tilfinningar þínar því þær geta orðið til þess að þú blandir sandköku með vatni eða berjir einhvern. Láttu stjórnast af kærleika.“ Þar sem börnin eru enn ólæs og þar sem umsjónarmaðurinn neitar að lesa textann þarf eigandinn aftur að sinna því verkefni. Sjáðu, þarna kemur ein mamman,“ sagði fyrra tröllið og bætti öðrum stórum gjallmola í hópinn.

„Frábært. Sjáðu nú þetta!“ hrópaði annað tröllið hissa. „Því miður hefur staðan aðeins versnað núna. Ekki bara verða afbrotabörnin barin af hinum heldur er nú hafin barátta milli móðurinnar og umsjónarmannsins að ástæðulausu þar sem umsjónarmaðurinn sagði að aðeins fyrra boðorðið gilti en móðirin vill meina að bæði boðorðin séu gild. Sjáðu bara, þetta gengur svo langt að umsjónarmaðurinn og móðirin leita nú fylgismanna meðal barnanna. – Og nú berja þau hvort á öðru – og nú leyfir móðirin fylgismönnum sínum að berja á öðrum fylgismönnum sínum. Fylgismenn umsjónarmannsins berja sömuleiðis líka hina fylgismenn hans. Eru þau þá blind, heyrnarlaus og skilningsvana?“

„Við munum einmitt geta sannreynt það því sjáðu bara, þarna birtist annar texti á töflu leikvallarins. Viltu lesa hann?” spurði hitt tröllið.

„Kannið einnig ásetning ykkar, þaðan sem tilfinningarnar koma sem geta valdið því að þið blandið vatni við sandkökur eða berjið aðra. Þekktu sjálfan þig með sannleika,” las seinna tröllið.

„Sérð þú þetta líka?“ spurði fyrra tröllið: „Eigandinn þarf að lesa þetta aftur því nú neita bæði umsjónarmaðurinn og móðirin að gera það. – Þarna kemur líka einn afinn!“

Annað tröllið kastaði enn einum stórum gjallmola í hraunsandinn: „Sjáum til hvort nú verði loksins komið á friði. Þetta ætti að vera nógu skýrt núna. – Ótrúlegt. Nú rífast umsjónarmaðurinn, móðirin og afinn jöfnum höndum og berja hvert annað ásamt eigin fylgismönnum. Trúirðu þessu!“

„En heimskulegt,“ sagði hitt tröllið í uppgjafartón: „Það er ekki meira pláss á töflunni á leikvellinum fyrir fleiri bókstafi, ekki eitt orð, hvað þá heila setningu og enginn hugsar um textann hvort sem er.“

„Þau þurfa heldur ekki fleiri texta,“ og þannig lauk annað tröllið leiknum: „Verurnar hafa sýnt að þær vilja ekki skilja þetta. Þær vilja frekar bara gera það sem þær langar, hvort sem um er að ræða barn, afa, mömmu eða umsjónarmann. Þar með hefur verið sannað að einum bókstaf í viðbót væri ofaukið. Setningarnar standa óbreyttar eftir atburðina. Þær voru þó meira en vináttuvottur.“

„Ég hef líka tekið eftir þessu,” sagði vinur hans og klifraði undir steininn: „Þær buðu hins vegar líka upp á möguleika fyrir verurnar til að kynnast sjálfum sér og skilja sig.“

„Jæja, kennisetjarinn hefur blindað þau gagnvart eigin veruleika. Þetta er svo leiðinlegt, leikum einhvern annan leik,“ og undan steininum hljómaði:

Ósnotur maður
er með aldir kemur,
það er best að hann þegi.
Engi það veit
að hann ekki kann,
nema hann mæli til margt.
Veita maður
hinn er vætki veit,
þótt hann mæli til margt. 1)

Síðan var þögn.

1) „Hávámál og Völuspa“, Gísli Sigurðsson, Svart á Hvítu, Reykjavik 1986 

þýðandi: Guðrún Sævarsdóttir

Á leiðinni frá flugvellinum að dvalarstað sínum heyrði ferðalangur einn ákaft tal tveggja trölla, Kreddu og Kenningar sem stóðu á bak við stein.

Kredda hóf leikinn og sagði: „Leikum verurnar. Við segjum: „Sannleikurinn er sá að þessi teketill er ekki til,“ sem er raunveruleikinn. Vandinn er sá að við vitum þetta vel en hinir vilja ekki trúa því. Ef við segðum aðeins sannleikann myndum við tala þar til við værum bláar í framan og þyrftum að bíða þar til einhver áttaði sig á því að allt sem við segðum væri í raun og veru sannleikurinn. Það mun aldrei gerast því eins og við vitum er fólkið þrjóskt, heimskt og illa innrætt. Við erum þær einu sem höfum opinn huga og erum vitrar og góðar því við höfum skilið sannleikann eins og okkur var sagður hann. Þar sem við erum þær einu í þessum heimi sem eru þannig og verðum áfram þær einu, mun sannleikurinn heldur aldrei verða til þess að aðrir öðlist sömu innsýn ef fram heldur sem horfir. Því er okkur vandi á höndum.“

Hinu tröllinu, Kenningu, fannst leikurinn skemmtilegur og tók þátt: „Þarna gefst þó ákveðinn möguleiki. Við tökum þá afstöðu að það sé staðreynd að það er enginn teketill og notum til þess alla þá vegu sem eru færir til að dreifa skilaboðum og bera kennsl á málið. Við bönnum því alla frjálsa umræðu, skilgreinum þessa afstöðu sem óvéfengjanlega og sanna staðreynd og sýnum ekkert umburðarlyndi fyrir neinum frávikum.“

Kredda greip inn í: „Það er allt saman gott og blessað. En til þess þarf maður völd því sá boðskapur að ekki sé til neinn teketill hefur engin völd né möguleika á að öðlast völd. Og við höfum heldur engin völd.“

„Það er ekkert mál að leysa það,“ fullyrti Kenning: „Til eru verur sem hafa völd eða leitast við að hafa völd. Við gerum samkomulag við þær. Við færum þeim lögmætið sem fylgir sannleikanum og sem löngun þeirra í vald og stöðu þarfnast með þessum boðskap okkar sem hinir einu sönnu boðberar sannleikans og því verður tillögum þeirra hlýtt möglunarlaust. Í staðinn fáum við valdið …“

„Snilld! Og ef þær hlýða ekki þá brennum við þær með tevatninu og troðum telaufum upp í þær uns þær kafna í þeim. Þetta er gott plan,“ sagði Kredda með glampa í augunum.

„En þar með sönnum við þvert á sannleikann og boðskapinn að við drekkum te!“ skaut Kenning inn í.

„Hvaða máli skiptir það? Ertu búinn að gleyma að við erum hinir einu, sönnu boðberar sannleikans? Við höfum völdin, lögmætið og úrræðin til að réttlæta það. Við segjum bara að við höfum neyðst til þess. Skilurðu?“ og þannig lauk fyrra tröllið leiknum. „Komdu, drekkum te úr tekatlinum og syngjum. Það er svo þreytandi að leika þessar verur.“

Voðir mínar
gaf eg velli að
tveim trémönnum.
Rekkar það þóttust
er þeir rift höfðu:
Neis er nökkvinn halur. 1)

Þannig urðu verurnar að eldjötnum.

1) „Hávámál og Völuspa“, Gísli Sigurðsson, Svart á Hvítu, Reykjavik 1986 

þýðandi: Guðrún Sævarsdóttir

Tröllin Viturmaður og Barn sátu á steini austan við Sveinstinda og köstuðu litlum steinvölum í Langasjó.

Barn: „Ég verð að segja þér hvað ég sá niður á Kirkjubæjarklaustri í dag. Barn eitt blandaði saman í glas sápu og vatni, tók rör og blés í sápulögin sem varð til.“

Viturmaður: „Það heitir að blása sápukúlur.“

Barn: „Hver sápukúla skildi sig frá þeirri næstu með þunnri filmu af vatni. Sápukúlurnar voru mismunandi stórar og litlar. Þær voru heldur ekki allar jafnkringlóttar en þó voru þær svipaðar á einhvern hátt. Stundum leystist þunna filman á milli tveggja sápukúlna upp og til varð ein, sameinuð, stærri sápukúla. Auk þess urðu stundum til fleiri nýjar sápukúlur úr sápukúlunum.“

Viturmaður: „Láttu mig þekkja það.“

Barn: „Eftir stutta stund byrjuðu sápukúlurnar að öðlast vitund og ein og ein sápukúla fór að hugsa um mikilvæga hluti og deila hugsunum sínum og upplifun með öðrum. Glasið fylltist af þúsundum upplýsinga, til dæmis hvað bæri að gera til að þunn vatnsfilma sápukúlunnar yrði fallegri, hvernig hindra mætti að maður springi of snemma eða hvernig koma mætti í veg fyrir að tvær sápukúlur yrðu að einni eða ein að mörgum. Aðrar sápukúlur veltu fyrir sér hvort það væri gott eða vont að tvær sápukúlur sameinuðust til að mynda eina eða þegar ein sápukúla yrði að mörgum. Aðrar svipað þenkjandi sápukúlur sem voru að takast á við það vandamál að hafa ekki (að eigin mati) nægilegt pláss, sameinuðust öðrum sápukúlum og stóðu sameinaðar gegn hverri þeirri sápukúlu sem gerði sig líklega til að véfengja plássið þeirra. Ef einhver tók ekki þátt eða leit út fyrir að ætla ekki að standa með þeim, þá krömdu þær viðkomandi og deildu þunnri filmunni á milli sín.“

Viturmaður: „Þetta er allt mjög hefðbundið.“

Barn: „Vitibornu sápukúlurnar komu sér saman um að þær þyrftu grundvöll til að skilja það sem væri í gangi. Þær deildu því sem þær skynjuðu í einingar, ákváðu hvað kæmi á undan og eftir og þróuðu kerfi og rökfræði til að skapa grundvöll fyrir samanburðarstaðhæfingar.“

Viturmaður: „Það er mjög sniðugt.“

Barn: „Margar sápukúlur voru lamaðar af ótta um að þær yrðu ekki jafnstórar og hinar en sumar stóru sápukúlurnar óttuðust hins vegar að þær yrðu litlar og reyndu að koma í veg fyrir það með öllum tiltækum ráðum. Hér og þar var sápukúla sorgmædd yfir stöðu sinni og margar eyðilögðu sig jafnvel sjálfar af þeim sökum. Aðrar sápukúlur litu svo á að þær hefðu fengið of lítið, að þær hefðu ekkert fengið af því sem þær áttu rétt á og vörðu sig fullum hálsi, fóru í fýlu eða sprikluðu um til þess að aðrar sápukúlur leiðréttu ástandið.“

Viturmaður: „Eðlilega.“

Barn: „Vitrustu sápukúlurnar fylgdust með þessum atburðum á grundvelli kerfisins og rökfræðinnar og þróuðu hvort tveggja enn frekar. Þær skilgreindu sápukúlur út frá þunnri filmu þeirra og innra rými sápukúlnanna og útbjuggu lýsingu og skýringar út frá því á innra rými sápukúlunnar, yfir rýmið sem sápukúlan tók, þá atburði sem bar fyrir augu, ákveðinn tímapunkt fyrir upphaf og endi sápukúlunnar, frá því sápukúla var og þar til hún var ekki og yfir sápukúlur sem urðu til úr engu, því þó þær væru ekki til í augnablikinu benti allt til þess að þær yrðu til síðar.“

Viturmaður: „Skynsamlegt.“

Barn: „Öðrum sápukúlum stóð ekki lengur á sama um þetta allt saman og eyddu því tímanum í að gera grín að litnum á þessari eða hinni sápukúlunni sem þeim fannst vera „skakkur“ eða elta aðra sápukúlu sem virtist vera sérstaklega „heit“ á litinn.“

Viturmaður: „Skiljanlega.“

Barn: „Skyndilega varð allt hljótt. Allar sápukúlurnar féllu saman. Þær sameinuðust í grátt, fitugt löður, lágu þéttar saman í einum, einsleitum massa, án þunnu filmunnar sem afmarkaði þær, án glitrandi lita og sameinaðar í hreyfingarleysi sínu slettust þær í glasið sem óspennandi sápulöður. Barnið sem hafði fylgst með þessum fyndna, litríka, öra og líflega gjörningi með glampa í augunum, var hætt að blása.“

Viturmaður: „Það hef ég líka séð.“

Barn: „Aðeins ein agnarsmá sápukúla sat föst í örvæntingu sinni á glasinu, fann endalokin nálgast, sá rörið við munn barnsins og lungu þess fyllast aftur af lofti.“

Viturmaður: „Ertu með sápu, vatn og glas? Mig langar að leika.“

Viturmaður og Barn söngluðu á meðan þau blésu í glasið sitt:

Meðals notur
skyli manna hver:
æva til snotur sé.
Því að snoturs manns hjarta
verður sjaldan glatt,
ef sá er alsnotur er á.

1) „Hávámál og Völuspa“, Gísli Sigurðsson, Svart á Hvítu, Reykjavik 1986

þýðandi: Guðrún Sævarsdóttir

Seifenblase

Ekki langt frá Hvanngili dönsuðu þrjú tröll, Durgur, Bófi og Barefli í kringum stein einn og léku uppáhaldsleikinn sinn, leik veranna.
Við dansinn í kringum steininn sungu Durgur, Bófi og Barefli lag sitt í kór:

„Það er svo gott,
að við erum
ekki til í raun,
því við myndum alltaf
draga það strá
sem styttra væri.“

Barefli: „Hvert er umkvörtunarefni yðar?“

Durgur: „Það geta allir staðfest að ég var alltaf heiðarlegur. Nú er ég kominn á þann aldur að ég er farinn að ganga frá veraldlegum málum mínum og þess vegna stend ég hér. Þessi vera segir að ég skuldi peninga fyrir dauða minn. Ég þarf að greiða leigu fyrir mitt dauða hulstur. Hann er líkræningi og ég ásaka hann því um þjófnað.“

Bófi: „Við þurfum að standa straum af kostnaði vegna dauða hans. Líkami hans þarf pláss, það þarf að viðhalda kirkjugarðinum, við sem samfélag töpum verðmætri lóð og hann tekur plássið frá einhverjum öðrum. Ég fer aðeins að lögum. Þegar einhver hendir rusli í ruslafötu þarf líka að greiða fyrir það. Hann er bara ekkert annað en slugsi.“

Barefli: „Hvernig getið þér, Durgur, eytt tíma okkur hér út af slíku smámáli? Ég skil þetta ekki heldur. Sá ásakaði er aðeins að fylgja lögum og rétti. Hann er þræll laganna, réttarins vegna. Þér getið því ekki ákært hann heldur lögin sjálf. Ég verð að vísa kæru yðar frá þar sem ekki er við þann ákærða að sakast í þessu máli.“

Durgur: „Hann er böðull. Ég á tilkall til þess grundvallarréttar sem dauði minn er og hann skal álitinn slíkur. Hvernig má það vera að með því að nýta mér náttúrulegan rétt minn verði ég mér úti um verulegar skuldir?“

Barefli: „Ég er líka böðull orðsins og líka þræll laganna, réttarins vegna. Auk þess þurfið þér ekki að greiða skuldina. Ættingjar yðar þurfa að greiða skuld yðar.“

Durgur: „Með náttúrulegum rétti mínum, dauðanum, borga ég sanngjarnt verð fyrir fæðingu mína. Skuldin hefur því verið jöfnuð út. Skuldir mínar til ríkisins vegna tilvistar minnar hér hafa einnig allar verið greiddar auk alls þess sem ég skuldaði öðrum. Þér vitið einnig að peningaskuldir sem af dauða mínum stafa eru aðeins til komnar laganna vegna, ekki réttlætisins. Að innheimta slíkar peningaskuldir af ættingjum mínum vegna þeirrar staðreyndar að ég hafi dáið er blygðunarlaus hagnýting á guðhræðslu þeirra. Þó þetta sé ekki þeirra skuld, heldur aðeins skuld þeirra samkvæmt lögum, er þeim skylt að greiða skuldina og þar af leiðandi er engin undankoma möguleg undan skuldinni sem er ekki þeirra.“

Barefli: „Þannig er þetta bara. Annars vantar fleira upp á ákæru yðar. Lögin okkar boða að það atriði sem véfengja á með ákæru þarf að hafa átt sér stað áður en hægt er að kæra atburðinn. Það er óvéfengjanlegur grundvöllur laganna. Hér, eins og þér sjáið sjálfir, hefur þetta ekki átt sér stað í tilfelli yðar. Hér er því enginn grundvöllur til ákæru. Ég verð því að vísa kæru yðar frá samkvæmt lögum og reglu.“

Durgur: „Get ég sem sagt bara borið upp kæru mína hér eftir að ég er dáinn?“

Barefli: „Svona er þetta bara. Samkvæmt lögunum er það samt sem áður ekki mögulegt því þó að grundvöllur til ákæru sé þá til staðar er enginn ákærandi lengur til staðar og samkvæmt lögum má enginn leggja fram kæru eftir andlát sitt og því þyrfti einnig að vísa þeirri kæru frá. Saksóknari gæti í því tilfelli lagt fram kæru fyrir yðar hönd en til þess þyrfti hann að geta stuðst við lögin. Þér þurfið því að snúa yður að löggjafanum.“

Durgur: „En það gætu liðið margir áratugir þar til nægilega margir eru kosnir á þing sem trúa því að hinir dauðu ættu ekki að greiða leigu eftir dauða sinn. Þegar maður lítur einnig til þeirrar staðreyndar að þing samfélagsins hefur hag af því að rukka leigu af þeim sem deyja, og að starfsmenn þingsins, eins og sá ákærði hérna, græða á því, og þegar maður hugsar til þess að þér sjálfir, hæstvirtur dómari, gegnið forystuhlutverki á umræddu þingi og eigið þar af leiðandi hagsmuna að gæta í málum er varða að þingið, þ.e.a.s. að rukka dauðaleigu af þeim sem deyja, er nokkuð ljóst að ég verð löngu dáinn og rotnaður áður en að því kemur.“

Barefli: „Mér þykir þetta ólán yðar líka leitt. Þetta fylgir þeirri áhættu sem allir taka með lífinu. Við verðum öll að fara að lögum og reglu. Hvernig færi fyrir okkur ef við gerðum það ekki? Þér getið sannarlega borið upp kæruna við dómara þinn á áfangastað. Vinsamlegast standið upp. – Eftirfarandi dómur fellur í rétti þessum: Kærunni er vísað frá … ákærandi greiðir allan málskostnað.“

Durgur: „Verurnar tala um lög og réttlæti en fara frekar að lögum en réttlæti…“

Barefli: „…þannig verða lög að óréttlæti, náttúruréttur…“

Bófi: „… að mannréttindum, lýðræði…“

Durgur, Bófi og Barefli: „… að einræði fjöldans og lífið að gamalkunnum leik með of litlum prikum.“

„Þveginn og mettur
ríði maður þingi að
þótt hann sét væddur til vel.
Skúa og bróka
skammist engi maður
né hests in heldur,
þótt hann hafit góðan.“ 1)

1) „Hávámál og Völuspa“, Gísli Sigurðsson, Svart á Hvítu, Reykjavik 1986 

þýðandi: Guðrún Sævarsdóttir

Bedenke das Ende

Tvö: „Þeir segja að hann hafi skapað verurnar í sinni eigin mynd.“

Tröllið Eitt hallaði sér aftur í Hafi Kyrrðarinnar, aftur í rykið, leit á þessa bláu plánetu sem flaut yfir sjóndeildarhring alheimsins, þakin hvítum blaktandi fánum og sagði íhugult: „Maður þarf örugglega mjög góða smásjá til að skoða hversu mikið í eigin mynd þær eru.“

Tvö: „Hið algilda þjónar hinu afstæða eins og ofmat þjónar auðmýkt.“

 

þýðandi: Guðrún Sævarsdóttir

Ohne Mikroskop

Ferðalangur: „Við höfum nú kynnst heilmiklu um þessar verur og eftir stendur spurningin: hvað gerir það að verkum að þessar verur eru svo ólíkar öðrum tegundum?“

Hugsuður: „Jæja, líklega má þar helst nefna það sem yfirleitt kallast mannleg samskipti.“

Ferðalangur: „Hvað útskýrir þá fílskúna sem stendur við hlið kynsystur sinnar sem er að fæða kálf til að verja hana mögulegum árásum rándýra þar sem hún er ófær um að verja sig sjálf í þeirri stöðu?“

Hugsuður: „Gott og vel. Kannski er þar á ferðinni fyrirbærið sem yfirleitt kallast samkennd.“

Ferðalangur: „Og hvað kallast þá viðbrögð plantna sem sýna merkjanleg viðbrögð við því þegar nágrannaplöntur þeirra eru drepnar með eitri?“

Hugsuður: „Fari vísindin til helvítis. Eftir stendur það sem flestir kalla sál.“

Ferðalangur: „Og hvað myndi það kallast sem fær mörgæs til að vernda hluta af rotnuðum leifum einstaklings af sinni eigin tegund fyrir árásum hrææta til þess eins að leifarnar verði ekki étnar af hræætunni og mörgæsin lætur sig jafnvel hafa árásir hræætunnar á meðan hún neitar að sleppa rotnuðum leifunum?“

Hugsuður: „Eins og þú vilt. Þá er aðeins eftir það sem flestir kalla vitsmuni.“

Ferðalangur: „Þú meinar að það sé hæfileikinn sem greini verurnar sérstaklega frá öðrum tegundum?“

Hugsuður: „Já.“

Ferðalangur: „Þú hefur rétt fyrir þér. Verurnar eru nefnilega eina tegundin sem hefur ástríðufulla löngun til að þurrka út sína eigin tegund með nokkrum tökkum.“

Hugsuður: „Jæja, rökhyggjan sér til þess að þær halda sig frá því skrefi.“

Ferðalangur: „Áttu við það sem bjó upprunalega til þennan hæfileika?“

Hugsuður: „Þá er það einfaldlega það ástand sem kallast að vera með fullri meðvitund.“

Ferðalangur: „Er það virkilega?“

þýðandi: Guðrún Sævarsdóttir

Sich seiner selbst bewusst sein

Vísindalega upplýsingaþjóðfélagið

Í upphafi
: stafrófið

a b c d e f g h i j k l m n o b q r s t u v w x y z
orð, setning, málsgrein, …

Málfræðin
: „kveikja á, slökkva á“

01001100  01101110  01101100

Stafrófsröðin
: Emoji –
umbreytast í hugsuð

Staðfesting

Álit er þekking
… , Trump, Urbi et Orbán, Frau Kepetry, …

: ærandi þögn,
eða

 

Zeitgenössischer Text